Yavru ve Yetişkin Köpeklerde Güncel Aşı Takvimi
Köpeklerde doğru bir aşı takvimi, köpeğinizin ölümcül hastalıklardan korunması için çok önemlidir. Özellikle yavru köpeklerde aşıların eksiksiz ve zamanında yapılması hayati önem taşır. Bu yazımızda ülkemizde rutin olarak kullanılan aşıların fayda zarar dengelerini, hangi aşıların gerekli, hangi aşıların çevresel değişkenlere göre veteriner hekiminizin inisiyatifinde ve hangi aşıların ise kesinlikle uygulanmaması gerektiğini WSAVA (World Small Animal Veterinary Association) ile KHVHD’nin (Küçük Hayvan Veteriner Hekimler Derneği) yayınladığı kılavuzlara dayanarak açıklayacağız.
İçindekiler
Aşı Protokolleri (Core, Noncore ve Önerilmeyen Aşılar)
Aşı protokolleri, kullanılan aşıların kazandırdığı bağışıklık süresi, aşılara ilişkin bilimsel etkinlik ve güvenilirlik bildirimleri, hastalıkların coğrafi dağılımları ve her bir hayvanın bireysel gereksinimleri dikkate alınarak, veteriner hekim-hasta sahibi-hasta ilişkisi temelinde belirlenmelidir.
Core Aşılar (Yapılması zorunlu aşılar)
Global yayılımı olan, ciddi hayati tehlike oluşturan hastalıklardan korumak için tüm hayvanlara uygulanması gereken aşılardır.
Karma aşı ( Canine Distempervirus -Köpek Gençlik Hastalığı, Canine Parvovirus -Kanlı İshal Hastalığı, Canine Adenovirus, Köpek parainfluenza virüsü ve Leptospira )
Kuduz aşısı – Rabies
Kennel Cough aşısı ( Bordetella bronchiseptica )
Non-core Aşılar (Yapılması zorunlu olmayan aşılar)
Non-core aşılar bölgeler temelinde değişebilir. WSAVA tarafından hazırlanan rehberde noncore grupta yer alan bazı aşıların bölgesel farklılıklar, enfeksiyöz hastalıkların prevalansı ve serbest gezen köpek popülasyonu dikkate alınarak, bazı ülke ya da bölgelerde core aşılar grubuna dahil edilmesi söz konusudur.
Lyme aşısı (Lyme borrelia)
Önerilmeyen Aşılar
WSAVA tarafından hazırlanan rehberde kullanımlarını gerekçelendirecek yeterli bilimsel kanıtın bulunmadığı aşılardır.
Corona aşısı (Canine enteric coronavirus)
Yukarıda bahsedilen core yani yapılması zorunlu aşılar, doğru zamanda ve doğru sıklıkla uygulandıkları zaman köpeğinizi en etkili şekilde uzun süre bu hastalıklardan koruyacaktır.
Yavru köpeklere ilk aşı ne zaman yapılmalı?
Çoğu insan yeni bir yavru köpek alır almaz bir an önce onunla gezebilmek yani onu dışarı çıkartmak ister. Ne kadar can sıkıcı olsa da köpeğinizi gezdirmeye başlamadan önce bütün aşılarının tamamlanmış olması onun için hayati önem taşır.
Yeni bir köpek sahiplendiğinizde ilk yapmanız gereken ilk muayenesi ve iç dış parazit ilaçlarının yapılması için onu veteriner kliniğine götürmek olmalıdır. İç parazit uygulamasından sonra 1 hafta kadar dışkısını takip edip dışkısında parazit olmadığından emin olmalısınız. Eğer veteriner hekiminiz köpeğinizin üzerinde pire görürse ilaç etkisini göstermeye başladıktan sonra düzenli taramalar yapmalı ve pirelerin bütün eve yayılmaması için onu küçük bir alanda tutmalısınız.
Köpeğinizin evinize geldiği günden itibaren on gün onu takip etmelisiniz. Bu takip sırasında köpeğinizin iştahını, dışkısının kıvamını ve kusup kusmadığını gözlemleyip mutlaka veteriner hekiminizle paylaşmalısınız. Bu on gün çok önemlidir çünkü eğer köpeğiniz sizin evinize gelmeden önce aşılarla onu korumayı hedeflediğimiz hastalıklardan birini kaptıysa on gün içerisinde belirti gösterecektir. Eğer herhangi bir sorun yoksa parazit ilaçları uygulamasından 10 gün sonra ilk aşısını olması için onu veteriner hekiminize götürebilirsiniz.
Bütün bu aşamaları geçtiğinizde ise sağlamanız gereken çok önemli bir koşul daha vardır. Köpeğinizin 6 haftalıktan büyük olması gerekir. 6-8 haftalık köpeklere ilk önce Kanlı İshal ve Köpek Gençlik hastalığını içeren bebeklik karma aşısı uygulanır. 8 haftalıktan daha büyük köpeklere karma aşı ile başlanılabilir.
Köpeklere hangi aşılar ne sıklıkla yapılmalıdır?
Karma aşı
Köpeklerde karma aşı, oldukça bulaşıcı ve öldürücü dört viral ve bir bakteriyel hastalığa karşı koruma sağlar. Yavru köpeklerde 6-8 haftalıktan büyük olanlara ilk dozu yapılmalıdır. Diğer dozlar 2-4 hafta (en ideal 21 gün) ara ile son doz 16 haftalık yaşına gelecek şekilde planlanmalıdır. Yani doğru zamanda başlandığında yavrulara bebeklik karması ile birlikte 3 veya 4 doz karma aşı yapmak gereklidir. 16 haftalıktan büyük köpeklere 2 doz yeterli olacaktır. Son dozu 16 haftalığa denk getirilmesinin sebebi annesinden aldığı antikorların 16. haftada sıfırlanması ve bu haftadan sonra yapılan aşı ile en yüksek korumanın sağlanabilmesidir. Bu doz yapılmaz ise yeterince etkili bir bağışıklık oluşmaz ve köpeğinizin bu hastalıklara yakalanma riski olur.
Son doz uygulanan karma aşıdan 1 yıl sonra hatırlatma dozu yapılır. Hatırlatma dozundan sonra aşının, içindeki viral hastalık etkenlerine karşı 3 yıl kadar koruyucu olduğu bulunmuştur ancak Leptospira bakteriyel bir hastalık olduğundan her yıl düzenli Leptospira aşısı yapılmalıdır. Ülkemizde karma aşının Viral hastalıkların ayrı Leptospira hastalığının ayrı olduğu versiyonları mevcuttur. Veteriner hekiminizle beraber bu seçenekleri değerlendirip köpeğiniz için ne sıklıkla uygulamanız gerektiğine karar verebilirsiniz.
Karma aşının koruduğu hastalıklar;
Kanlı İshal Hastalığı: Köpeklerde Parvo virüsün sebep olduğu oldukça sık görülen bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır. Köpeklerde kanlı ishal hastalığına daha çok 1.5 aylık ile 6 aylık köpeklerde rastlanır. Kanlı ishal enfeksiyonunun temel belirtileri şiddetli kusma, kanlı veya kansız ishal, kilo kaybı ve iştah azalmasıdır.
Köpek Gençlik Hastalığı: Hastalığın etkeni Köpek Distemper virüsüdür. Köpeklerde görülen gençlik hastalığı son derece bulaşıcı ve ölümcül bir hastalıktır. Hastalık en çok 2-6 ay arası yavrularda görülmekle birlikte yavruyken aşılanmamış tüm köpekler risk altındadır. Etkilenen köpeklerin sinir, solunum, sindirim sistemlerini etkiler. Gözlerde ve deride de hastalık oluşturur. Hastalığı atlatan köpeklerde sinirsel belirtiler kalıcı olabilir.
Köpek Hepatiti: Hepatitis contagiosa canis, köpeklerde adeno virüsün sebep olduğu, akut karaciğer enfeksiyonu ve sarılık ile karakterize bir hastalıktır. Yetişkin köpekler hastalığı aldığında iyileşebilseler de yavru köpekler için ölümcüldür.
Köpek Parainfluenza Virüsü:(CPIV), dünya çapında köpeklerde solunum yolu hastalığına neden olan oldukça bulaşıcı bir virüsüdür. Hasta köpeklerde ateş ve burun akıntısı, kuru sert öksürük görülür.
Leptospira: Köpeklerin, genellikle kirli sular yoluyla bulaşan zoonoz yani insanlara da bulaşabilen bir bakteriyel hastalığıdır. Son derece ciddi bir durumdur ve köpekler için çoğunlukla ölümcüldür.
Kuduz Aşısı
Kuduz, insanlarda, köpeklerde ve memelilerin çoğunda görülen, sinir sistemi bozukluklarına yol açan, ölümcül bir hastalıktır. Virüs köpeklerden insanlara ısırılma yoluyla köpeğin salyasından bulaşır. Hastalığın tedavisi olmadığından aşısını zamanında ve düzenli yaptırmak çok önemlidir.
Kuduz aşısı yavrulara 12- 16 haftalık yaşta iken yapılır. Bir yıl sonra hatırlatma dozu mutlaka yapılmalıdır. Sonrasında yasal zorunluluk olduğundan ülkemizde düzenli olarak her yıl yapılmaktadır. Aslında ülkemizde uygulanan kuduz aşılarının bir kısmı (ithal aşılar) hatırlatma dozunun ardından 3 yıl kadar koruyuculuk sağlar.
Kennel Cough Aşısı
Kennel Cough; başka bir deyişle köpeklerde enfeksiyöz trakeobronşit, bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. hastalığın etkeni Bordetella bronchiseptica’dır. Köpeklerde daha çok barınaklar, köpek otelleri gibi çok sayıda köpeğin bir arada bulunduğu ortamlarda bu hastalığa rastlanır. Yukarıdaki diğer hastalıklar kadar öldürücü olmasa da; bulaşmasının kolaylığından, ülkemizde görülme sıklığından ve hastalanan köpeklerin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürdüğünden yaptırılması zorunlu aşılar sınıfında yer alır.
Ülkemizde bu aşının enjeksiyon şeklinde ve burundan uygulanan çeşitleri vardır. Yan etki riskinin daha az olması ve başlangıçta tek doz uygulanmasının yeterli olması gibi sebeplerden mümkünse burundan uygulanan aşıyı tercih edebilirsiniz. Enjeksiyon olarak yapılacak aşılarda 2 doz arasında 2-4 hafta süre olmalıdır. Bu aşı her yıl mutlaka düzenli yapılmalıdır.
Köpeklere yapılmaması gereken aşılar
Aşılar doğru uygulandığı zaman köpeklerinizi bir çok ölümcül hastalıktan etkili bir şekilde korur. Karma, kuduz ve kennel cough gibi aşıları mutlaka düzenli olarak doğru bir programla köpeğinize yaptırmalısınız. Ancak köpeğinize ihtiyacı olandan fazla aşı yaptırmak tehlikeli olabilir. Çünkü aşıların ateş ağrı halsizlik gibi hafif yan etkilerinin yanı sıra immunsupresyon (bağışıklık baskılanması), anafilaksi, aşı yeri sarkomu (aşı yerinde oluşan kötü huylu tümör) gibi ciddi yan etkileri de mevcuttur.
Köpeklere kesinlikle uygulanmaması gereken aşılar;
Corona Aşısı
Corona virüs, köpeklerde değişken şiddette ishal ve kusmaya sebep olur. Yavru köpeklerde daha şiddetli seyredebilirken yetişkin köpekler, hastalığı çoğunlukla klinik belirti göstermeden geçirirler. Coronavirus (CCV)
enfeksiyonu genellikle 6 haftalık ya da daha küçük köpeklerde görülür ancak aşı zaten 8 haftalıktan büyük köpeklere yapılabilmektedir. Ayrıca hastalığın öldürücülüğü oldukça düşüktür.
Corona aşısı, WSAVA ve KHVHD’nin sınıflandırmasına göre önerilmeyen aşılar sınıfındadır. Bunun sebebi aşının çalıştığına dair yeterli bilimsel kanıt bulunmamasıdır. Köpeğinize Corona aşısı yaptırmamalısınız.
Mantar Aşısı
Mantar aşısı olarak bilinen ürünün ülkemizde bazı noktalarda koruyucu amaçlı kullanıldığı bilinse de, bu ürün WSAVA (Dünya Küçük Hayvan Veteriner Hekimler Derneği) tarafından aşı olarak kabul edilmemektedir. Köpeğinize sadece dermatolojik mantar tedavisi amacıyla alternatif olarak bu ilacı uygulatabilirsiniz.
Lyme aşısı yapılmalı mı?
Lyme Hastalığı, köpeklerde görülen Borrelia burgdorferi tarafından oluşturulan, ateş, halsizlik, lenf yumrularında büyüme ve iştahsızlık yapabilen bir hastalıktır. Bazı köpeklerde akut, ilerleyici böbrek hastalıkları, nörolojik bozukluklar ve kalpte aritmiler görülebilir. Lyme hastalığı köpeklere sadece kene ısırması sonucu bulaşır. Bu hastalık köpeklerin dışında insanlarda, birçok memeli ve kanatlı hayvanda da görülebilmektedir.
Lyme aşısı rehberlerde non-core yani yapılması zorunlu olmayan aşılar sınıfında yer alır. Eğer köpeğiniz Lyme hastalığının sık teşhis edildiği bölgelerde yaşıyor ya da bu bölgelere seyahat edecek ise Veteriner hekiminizin takdirinde aşı uygulanabilir. Aşı uygulanacağı zaman 12 haftalıktan büyük yavrulara 2-4 hafta arayla iki doz şeklinde uygulanır.
Lyme hastalığı gibi kenelerle bulaşabilecek bir çok tehlikeli hastalık olduğunu unutmamalıyız. Bu hastalıklardan korumak için köpeğinize düzenli dış parazit ilaçlarını uygulamalısınız.
Yavru Köpekler İçin Aşı Takvimi
Unutulmamalıdır ki her köpeğin aşı programı köpeğinizin yaşına, ırkına, annesinden ayrılma vaktine ve yaşadığı çevreye göre bireysel olmalıdır. Uygulanacak herhangi iki aşı arasında en az 14 gün süre olmalıdır. Bu süre köpeğinizin uygulanan aşılara etkili bir bağışıklık oluşturması için çok önemlidir. Ancak köpeğinize aynı gün iki farklı aşı yapılmasında herhangi bir sakınca yoktur.
Aşağıda yaşlara göre uygulanabilecek aşı takvimini inceleyebilirsiniz.
16 haftalıklardan küçükler için
6-8. Hafta → Bebeklik Karması (CPV,CDV)
9-11. Hafta → Karma aşı
12-14. Hafta → Karma aşı + Kennel Cough aşısı
16-17. hafta → Karma aşı + Kennel Cough aşısı
18-19. Hafta → Kuduz aşısı
16 haftalıktan büyükler için
16. hafta → Karma aşı +Kennel Cough aşısı
19. hafta → Krama aşı + Kennel Cough aşısı
21. Hafta → Kuduz aşısı
Daha detaylı bilgi almak ya da okuduklarınızı teyit etmek isterseniz WSAVA ve KHVHD’nin aşı kılavuzlarını aşağıdaki linklerden inceleyebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Köpeklerde aşı uygulamasını takiben ilk 2 gün ateş, halsizlik, iştahızlık görülmesi normaldir. Bu yan etkiler 2 günden daha uzun süre devam ederse veteriner hekiminize gitmeniz gerekir.
Birer hafta arayla yapılan uygulamalara kıyasla köpeğiniz için çok daha güvenli bir yöntemdir. Çünkü aynı gün yapılan aşılarda her iki aşı için de etkin bir bağışıklık oluşur. Tabi bu uygulamayı yaparken aşıların farklı bölgelerden (sağ ve sol taraf gibi) yapılmasına dikkat edilmelidir. Bazı köpekler bireysel hassasiyet gösterebilir. Onlar için biraz daha uzun süren farklı bir aşı programı önerilir.
Barınaklar gibi çok riskli bölgeler dışında yavruya zarar verme ihtimali olduğundan gebe köpeklere aşı önerilmez.
Yorum & Görüşünüzü Bildirin.
Yorumlar
Merhaba viral aşılarını (karma aşı ve kuduz) şimdiye kadar düzenli yaptırdıysanız artık 3 yılda bir yaptırmaya geçebilirsiniz. Ancak leptospira ve kennel cough (bronşin) aşısını yıllık yaptırmaya devam etmeniz gerekmektedir.
Merhaba 9 yaşında terrier cooker kırma köpeğimize hangi aşılar devam etmedlidir ve ne sıklıkla
Merhaba eğer şimdiye kadar aşılarını her yıl düzenli yaptırdıysanız, karma aşı ve kuduz aşının içerisindeki viral hastalıklara karşı 3 yıla kadar korucu titresi oluşmuştur. Yıllık yaptırmanız gereken aşılar, leptospira ve kennel cough aşısı olacaktır. Diğer aşıları için emin olmak açısından aşı tarihiniz geldiği zaman aşının koruyucu titresini gösteren bazı testler bulunmaktadır. Bu testlerden yaptırıp aşı devamına sonucuna göre karar verebilirsiniz.
mrb 2.5 aylık bi terierm var 19-06 da karma ve iç parazit yapıldı. kan testi yapıldı. 29-06 da corana 1 ve bordotella 1 varmış. yapılmalımı corana?
Merhaba hayır corona aşısı dünyada ve türkiyede önerilmeyen aşılar sınıfındadır. Aşının çalıştığına dair yeterli bilimsel kanıt yoktur. Yaptırmanıza gerek yok.
13 yaşında bir Golden köpeğimiz var. Hangi aşıları devam ettirmeliyim.