Kedilerde Flehmen tepkisi nedir?

Daha önce hiç herhangi bir kedinin yüzünü buruşturmaya veya küçümseyici mimikler yapmaya benzer tuhaf bir yüz ifadesine büründüğünü gördünüz mü? Kabul edelim ki, kediler meraklı hayvanlardır. Kimi zaman onları evin içerisinde bir şeyleri devirmiş halde bulurken, kimi zaman da bir dilim ekmekle mutfak dolaplarının tepesinde bulabiliyoruz. Bunlar pekâlâ kabul edilebilir ve alışık olduğumuz durumlardır. Ancak bazen de minik dostlarımız kafamızı karıştıran ve hatta bizleri endişeye sokan davranışlarda da bulunmuyor değiller. Elbette bir kediye sahip olmak harika olabilir ancak gösterdikleri bazı tuhaf davranışlar karşısında da endişelenmemek elde değil.

Bir evcil hayvan sahibi olanlar, dostlarının tuhaf davranışlar sergilediklerinde veya rahatsız olduklarında neyin yanlış olduğunu anlayamayacağı durum içerisinde kendilerini bulabilirler. Bazı günler bu tuhaf davranışlar karşısında insan gerçekten sinir olabiliyor ve endişeye kapılabiliyor. İlk tepkimiz ise genellikle kontrol için onları bir veteriner hekime götürmek oluyor.

Bu davranış türlerinden biri olan ve özellikle kedi sahiplerinin ilk defa gördüklerinde endişelenmelerine neden olabilecek tuhaf bir tepkiden bahsetmek istiyoruz size: kedilerde Flehmen tepkisi. Peki, nedir bu Flehmen tepkisi? Sizlere bu yazımızda kedilerin gösterdiği Flehmen reaksiyonundan ve buna neden olan durumlardan bahsedeceğiz. Flehmen tepkisi hakkında daha fazla bilgi almak için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Kedilerde Flehmen Tepkisi Nedir?

Flehmen tepkisine bürünen kediler üst dudaklarını yukarıya doğru çekerek ön dişlerini daha belirgin bir hale getirir ve bu esnada kapanan burun delikleri sonrası aldıkları nefes alışverişi ile yüzlerini tuhaf bir şekle dönüştürürler. İşte bu yüz ifadesinin oluşmasına neden olan reaksiyona Flehmen tepkisi deniyor. Flehmen tepkisi elbette yalnızca kedilerde görünmüyor. Flehmen tepkisini gösteren diğer hayvanlar arasında tapirler, atlar, kaplanlar, bufalolar, zürafalar, koyunlar, keçiler ve lamalar da bulunuyor. Bu reaksiyonu gösteren başta kediler olmak üzere diğer hayvanlar birkaç saniyeliğine yüzlerini buruşturarak ağızlarını açık tutarlar. Bunu yapan hayvanlar aslında çevrelerindeki kokuları daha rahat alabilmeleri adına gösterdikleri bir reaksiyondur. Ancak koku almanın ötesinde feromonları (aynı türün bireyleri arasında bilgi taşıyan kimyasal habercileri) tespit etmek için de yapıldığı görülmektedir.

Flehmen tepkisini gösteren hayvanlar çoğunlukla feromonları ve diğer kokuları daha iyi alabilmeleri için ön dişlerinin arkasındaki bir kanalda bulunan vomeronazal organına (jacobson organı) bu kokuların transferini kolaylaştırmak için yaparlar. Bu organ, Flehmen tepkisini gösteren hayvanlarda bulunan yardımcı bir koku alma organıdır. Kedilerde sıklıkla görülebilen Flehmen reaksiyonu, çevredeki kokuları daha iyi algılamak için yapılırken yüz ifadelerinin büründüğü küçümseyici ifadeler ile bu durum kolayca anlaşılabilmektedir. Bu yüz ifadeleri karşısında herhangi bir endişeye kapılmaya gerek yoktur. Flehmen tepkisini gösteren kedi veya diğer hayvanlar yalnızca daha iyi koku alabilmek için bu reaksiyonu gösterdiğini biliyor olmanız yeterlidir.

Kediler Neden Flehmen Tepkisi Gösterirler?

Birçoğumuz kedileri ilginç bir şey koklayıp ardından dudaklarını kaldırarak etrafa anlamsızca baktığını görmüşüzdür. Ev içerisinde belki etrafta unutulmuş bir çorap veya dışarıda bir çöp yığınını koklayan kediden bahsediyoruz. Özellikle kedi sahipleri minik dostlarını bu tepkiyi gösterirken gördüklerinde endişelenmemeleri gerektiğini hatırlatmak isteriz. Hatta işlerini biraz daha kolaylaştırmak adına kedilerin Flehmen tepkisi gösterdiğine dair birkaç işaretten de bahsetmek istiyoruz. Aşağıda, kedilerde Flehmen reaksiyonuna dair birkaç davranış türünü okuyabilir, bu davranışı gösteren kedinizi fark ettiğinizde herhangi bir sağlık problemi olmadığına emin olabilirsiniz.

Flehmen tepkisi gösteren kediler;

• Burunları kırışmaya başlar,
• Dudakları yukarı çekilir ve dişleri görünür,
• Yüzleri buruşur ve komik bir görünüme bürünürler,
• Ağzı açık, dilleri dışarı çıkmış halde olurlar,
• Birkaç saniye kıpırdamayıp aynı pozisyonda dururlar.

Bir kedi Flehmen tepkisi gösterdiğinde, kıvrılan üst dudaklar nedeniyle bu durum tipik olarak bir yüz buruşturma ifadesi olarak bizlere görünür. Hatta bazı kediler ağızlarını diğerlerinden daha fazla açık tutarlar, böylece nefes nefese kalmış gibi de görünebilirler.

Kediniz yukarıdaki durumlardan herhangi birini gösterdiğinde onun bir şeyi kokladığını ve bu nedenle bu tuhaf davranışı sergilediğinden emin olabilirsiniz. Bir kedi Flehmen tepkisi gösterdiğinde, temelde kokladığı şeyi detaylıca analiz ediyordur. Kedilerde bu durum çoğunlukla idrarda bulunan feromonları analiz etmek için ve çiftleşme döneminde görülmektedir. Ayrıca evde ikinci bir kedi varsa onun nereye idrar püskürttüğünü araştırırken veya yerde kalan kirli bir çamaşır, özellikle çoraplar ve iç çamaşırları kokladıkları zaman da Flehmen reaksiyonu görülmektedir. Bununla beraber yeni sahiplenilmiş bir kedi çevresini tanırken, özellikle de diğer hayvanların bulunduğu bir ortamı araştırırken bu tepkiyi sıklıkla gösterirler. Bunun sebebi diğer birçok hayvanda olduğu gibi kedilerin de kendilerine belirli bir yaşam alanı belirleme içgüdüsüdür. Hayvanların kendi aralarında bunu belirlemesinde feromonların büyük etkisi olduğu bilinmektedir. Çevreye bırakılan kokular bu iletişimi kurmada büyük önem taşımaktadır.

Bir kedi onun için ilginç olabilecek bir kokuyu aldığında doğrudan vomeronazal organına (Jacobson) gönderip, ve analiz eder. Koku alma esnasında kedi yüzünü buruşturarak ağzını açtığında ve üst dudağını kıvırdığında, kokunun o anda vomeronazal organdan geçerek transferi sağlanıyordur. Genel olarak kokular, kediler arası iletişim için son derece önemli bir duygudur. İnsanlardan çok daha fazla koku reseptörlerine sahip olan kediler, koku alma teşhisini bir sonraki seviyeye taşımak için onlar adına özel bir organ olan vomeronazal organ ile donatılmış olduklarına da şaşırmamak gerekir.

Kediler arası iletişimde, hem erkek hem de dişi kediler vomeronazal organa sahiptir. Ancak erkek kediler, idrar koku analizine dayalı olarak etraftaki dişi kedilerin çiftleşme talebini belirlemek için bu organı daha fazla kullanma eğilimindedir. Vomeronazal organ erkek kedilerde, etrafta bir çiftleşme isteyen dişi kedi olup olmadığını belirlemek için kullanılsa da, yazımızın buraya kadar ki olan bölümünde de bahsettiğimiz üzere herhangi bir kokuya tepki olarak da kullanılmaktadır.

İçeriğimizi daha açıklayıcı kılmak adına vomeronazal organ ve feromonlardan da bahsetmek istiyoruz…

Vomeronazal Organ

Jacobson organı olarak da bilinen vomeronazal organ, Flehmen tepkisini gösteren hayvanlarda ağızlarının sert damağı ile burnun septumu (iki burun kanalını birbirinden ayıran yapı) arasında bulunur. Bu organlar, bilgiyi sağlıklı yönlendirmek için bir tür santral görevi gören hipotalamusa bağlanır. Vomeronazal organ ve hipotalamus arasındaki küçük kanallar, kedilerin ağızlarının üst noktasındaki dişlerinin arkasındaki açıklıklara bağlamaktadır.

Feromonlar

Feromonlar ise kedilerin (aynı zamanda diğer birçok hayvanın) birbirleriyle iletişim kurmak için kullandıkları koku hormonlarıdır. Her kedinin, diğer kedilere farklı mesajlar verebilen kendilerine özgü feromonları bulunmaktadır. Yanaklarında, başlarında, ağızlarında, ayaklarının alt kısımlarında, kuyruk tabanlarında ve anüs çevrelerinde bulunan bu koku bezleri, çevrelerindeki nesnelere, gruplarındaki diğer kedilere ve/veya sahiplerine ağızlarını veya yanaklarını sürterek feromonlarını bırakırlar. Bu feromonlar kediler arasında mekânlarını, hiyerarşilerini, çiftleşme durumlarını tanımlama şeklidir. Örneğin bir kedi kendini bir ağaca sürter ve bölgesini işaretlemek için feromonlarını salgılar veya herhangi bir kedi idrarını yaparak cinsiyetini kendisinden sonra gelen diğer kediye belli eder.

Bir kedi, etraftaki bu feromonlardan birini kokladığında yüzünü buruşturur ve ardından vomeronazal organına hızlıca aktarır. Tam da bu esnada kedilerde Flehmen reaksiyonu oluşur ve etrafa boş boş bakınmaya başlarlar. Bu bakış esnasında geçen sürede kediler kokuyu analiz etmeye başlar.

Flehmen Tepkisinin Anatomisi

Flehmen tepkisini gösteren hayvanlarda bu reaksiyon vomeronasal organ adı verilen özel bir duyusal yapı ile mümkün olmaktadır. Söz konusu bu organ, ağzın üst kısmında bulunan içi sıvı dolu keseden oluşuyor. Bu organı tamamlayıcı olan ve ön dişlerin hemen arkasında yer alan nazopalatin kanalı ise içi sıvı dolu vomeronasal keseleri burun boşluğuna bağlayarak kokular için bir geçiş yolu oluşmasına etki ediyor.

Kedilerde Flehmen tepkisi esnasında yüzlerinin komik bir ifadeye bürünmesi, kokuları burun yerine ağza çekmelerini sağlayan duruma karşılık gelen bir reaksiyondur. Vomeronazal organ ise daha sonra bu kokuyu analiz ederek bilgiyi kedinin beynine iletiyor ve koku çözümlendikten sonra yüz ifadesi eski halini alıyor.

Flehmen Tepkisinin İşlevi Nedir?

Kedilerde Flehmen tepkisi yaygın olarak kendi türleri arasında iletişim kurmak için salgıladıkları hormonları koklarken gösterdikleri tepkidir. Çoğunlukla erkek kedilerde görülebilen bu reaksiyon, genellikle çiftleşmek amacıyla kullanılmaktadır. Özellikle bir kedinin cinsiyeti, yaşı, konumu ve çiftleşme durumu hakkında ayrıntılı bilgi sağlaması açısından feromonlar ve buna karşılık verilen reaksiyonlar kediler arasında özellikle değerlidir. Örneğin erkek bir kedi, bir dişinin çiftleşmek için uygun durumda olup olmadığını feromonlar sayesinde kolayca belirler. Flehmen tepkisi, dişi kedilerde ise bazen yeni doğan yavruların kokusuna alışma anında da görülebilmektedir. Ancak bu tepki ilginç veya yeni bir koku karşısında da tetiklenebilmektedir. Örneğin bir bitki, özellikle kedi nanesi, bir çöp veya ev eşyaları olabilmektedir.

Flehmen Tepkisi ve İdrar İşaretleme

Kedinizin evin içerisinde veya çevresinde ağzı açık tuhaf bir surat ifadesi yaptığını fark ederseniz, muhtemelen diğer hayvanların feromonlarını koklamıştır. Flehmen reaksiyonu, kedilerin idrar kokularını tanımlama sürecini de kapsadığı için, evinizdeki başka bir kedinin idrar işaretlemesini de keşfetmiş olması muhtemeldir.

İdrar işaretleme, kedilerin diğer kedilere bir bölgenin kendi bölgeleri olduğunu söylemelerinin bir yoludur. Ayrıca, eşlerine çiftleşmek için uygun olduklarını göstermek için de idrar püskürtme yoluna gidebilirler.

Kediler dışında Flehmen tepkisini gösteren çeşitli hayvanlar da bulunmaktadır. Kediler ve atlar bunlar arasında en çok bilinenlerdir. Ancak zürafalar ve fillerde de bu davranışı sıklıkla görebilmek mümkündür. Bununla beraber bufalolar, keçiler, lamalar, gergedanlar, pandalar ve su aygırları da Flehmen reaksiyonunu kendi türleri arasında iletişim için kullanabilirler.

Kedinizi evinizin etrafında veya dışarıda bir şeyleri koklarken görürseniz ve ağzı açık şekilde tuhaf bir yüz ifadesinde yakalarsanız, endişelenmenize gerek yoktur. Zira bu tamamen doğal bir tepkidir. Kediniz güçlü koku alma duyularını kullanarak çevresi ve bölgedeki diğer kediler hakkında daha fazla şey öğreniyordur. Bu reaksiyonu gösteren kedinizin komik yüz ifadesinin fotoğrafını çekebilir ve saf halinin tadını çıkarabilirsiniz.