Kedilerde klasik koşullanma eğitimi nedir?

Kedileri eğitmek oldukça zahmetli bir iştir. Bunu başarabilmek için öncelikle kedinizin nasıl öğrendiğini anlamanız gerekmektedir. Karşılaştığı yeni şeyler karşısında verdiği tepkiyi anlamak ve yorumlayabilmek, onun davranışlarını değiştirmede işlerinizi bir hayli kolaylaştıracaktır.

Kediler bir şeyler öğrendiklerinde, öğrendikleri sadece insanların onları eğitirken gel, otur ve kalk komutlarından ibaret değildir. Ancak, henüz yeni bir kedi sahiplenmiş olanlar sadece böyle olduğunu düşünmektedirler. Oysaki kediler yaşamları boyunca deneyimledikleri olayları öğrenerek davranışlarına şekil vermektedirler. Bu yüzden kedinizin hangi şartlarda ve nasıl öğrendiğini bilmeniz onu eğitmenizi oldukça kolaylaştıracaktır. Kedilerinizi eğitmeye karar verdiğinizde onları çokça gözlemlemeniz gerekiyor. Bu sayede daha verimli bir eğitim ile onları eğitebilirsiniz. Kedilerin öğrenme türleri de vardır. Bu öğrenme türlerini sizler için yazımızın devamında anlatıyoruz.

Asosyal Öğrenme

Kedilerde ilişkisel öğrenme, iki türlü olarak gerçekleşmektedir. Bunlar Klasik Koşullanma ve Edimsel Koşullanmadır. Klasik koşullandırma yöntemini ilk keşfeden kişi Rus fizyolog Ivan Pavlov’dur. Nobel ödülüne sahip olan Pavlov, klasik koşullanmayı şu şekilde anlatıyor: “Klasik koşullanma, kedilerde çevresel bir uyaranın varlığı ve doğal olarak oluşan bir uyarının arasındaki bağı kullanarak gerçekleştirilen bir öğrenme sürecidir.” Pavlovian ve Katılımcı Koşullandırma adıyla da tanımlanan bu öğrenme şeklinde uygulanan metot, kediler için daha cezbedici ve biyolojik olarak kullanılan güçlü bir uyaranın yani gıda gibi, kedilerin pek de ilgilenmediği daha düz nötr bir uyaran ile ilişkilendirilerek uygulanmaktadır.

Bir diğer öğrenme türü ise Edimsel Koşullandırmadır. Edimsel Koşullandırmayı keşfeden kişi ise, hayvanlarda öğrenme türünün babası olarak bilinen Burrhus Frederic (B.F) Skinner‘dir. Genellikle anlatmak istediği ve eserlerinde de çokça bahsettiği şey, klasik koşullanmanın hayvanların karmaşık davranışlarına tam bir açıklama getirmek için çok basit olduğu ve etkili olmayacağıdır. Bu nedenle davranışları anlamanın en iyi ve etkili yolunun, bir eylemin nedenini anlamak ve sonucunun nasıl gerçekleşeceğine bakmakla anlaşılabileceğine inanmasıdır.

Edimsel davranış, her iki koşulu da karşıladığı söylenen bir öğrenme türüdür. Ne kadar belirgin bir tetikleyici uyaran olmasa da kediler tarafından serbestçe yayılım gösterir. Ancak bu eğitim metodu ile oluşan davranış, ödül ve cezalara da açıktır. Bu nedenle eğitim sırasında verilecek ödül ve/veya cezalar onun daha iyi durumda ve daha kötü durumda olmasına neden olabilir.

Klasik Koşullandırma Nasıl Çalışır?

Klasik koşullandırma, hayvanlarda doğal olarak oluşan anlık refleks ile nötr bir sinyalin bağdaştırılarak gerçekleştirildiği bir eğitim metodudur. Pavlov, daha önce köpekler üzerinde uyguladığı klasik koşullanmada, nötr sinyali bir ses tonu, refleksi ise gıdaya tepki olarak kullanmaktaydı. Böyle yaparak nötr uyaranı refleks ile ilişkilendirerek bir sonraki tepkinin de gerçekleşmesini sağlamaktaydı.

Normalde kediler ve köpekler mamaya verdikleri doğal uyaranın bir parçası olan kuyruk sallama ve salya akması gibi refleksleri nötr uyaran olan çana karşı vermezler. Ancak klasik koşullandırma çan ve mama birbiriyle ilişkilendirilerek kedi ve köpeklerde yeni bir davranış modeli oluşturulabilmektedir. Bu metotla eğitilen hayvanlar, tüm çan sesine karşı aynı tepkiyi vereceklerdir. Bu durum evcil hayvanları herhangi bir şeye koşullandırmak için tercih edilmeye değer eğitim metotlarından biridir.

Klasik koşullanma, bir davranış bilimi olarak kabul görülmekte olup, hayvanlar üzerinde oldukça büyük bir etkiye sahiptir. Bu tür koşullanmada elbette beraberinde bazı varsayımları da güçlü bir şekilde ön plana çıkarmaktadır. Bunlar;

• Genellikle çevre, hayvanlarda davranışı büyük bir oranda şekillendirir.
• Hayvanlarda tüm davranış kalıpları, çevre ile etkileşimli olarak gerçekleşmektedir.
• Bu tür davranış koşullandırmada, düşünceleri, zihinsel durumları ve duyguları anlamak ve dikkate almak tek başına işe yaramaz.

Kedilerde Klasik Koşullandırma Nasıl Çalışır?

Eğitilmesi köpeklere kıyasla daha zahmetli olarak bilinen kedilerde farklı eğitim modelleri uygulanmaktadır. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, klasik koşullanma, kedilere istenilen tepkiyi öğretmek için, bir koku ve bir ses kullanarak öğrenmeyi ve koşullanmayı tetikleyen bir tekniktir. Örneğin, bir yaş mamayı konserve kapağı sesiyle ilişkilendirmeniz sonucu kediniz hemen mama kâsesine koşacak veya tıklama gibi bir ses ile bir ödül alacağını fark ederek yanınıza gelecektir. Klasik koşullanma ile kedinize yapmasını istediğiniz şeyleri yaptırabilir ve onu görmeyi hayal ettiğiniz davranış kalıbına sokabilirsiniz.

Klasik Koşullandırma Dışında Kedi Eğitimleri Nasıl Olmalı?

Kediler doğaları gereği bağımsız ve tamamen özgür oldukları için insanlar tarafından eğitilemeyeceği düşünülmektedir. Aslında farkında olmadan kedilerinizle geçirdiğiniz her gün onları eğitmiş oluyorsunuz. Ancak siz kedinizi eğittiğinizi zannederken yanlış yapılan bir eğitim modeli de onu farklı bir davranış kalıbına sokabilir. Kediniz istemediğiniz bir eylemi gerçekleştirdiğinde, örneğin, koltukları tırmaladığında ona istediğiniz kadar “hayır yapma” deseniz de bu eylemi gerçekleştirmeye devam edecektir. Böyle yaparak aslında sizden öğrendiklerini uyguluyor olacaktır. Yani bazı bilim insanlarına göre kediniz yanlış bir eylem gerçekleştiğinde sizin onunla konuşmanız, kedi için ödül olarak algılanmaktadır. Onunla ilgilendiğinizi düşünebilir ve benzer tırmalama eylemlerine devam edebilir. Bu nedenle böyle bir durumda ona nasıl davranmanız gerektiğini öğrenmek için yeterli araştırmayı yapmalısınız.

Kedilerde eğitimin en temel ilkesi, bir olayın veya davranışın, kedinizin hoşuna giden bir şekilde sonuçlandığında o eyleme devam edeceği anlamına gelmesidir. Bu durumda yapmanız gereken, kedinizin yapmasını istediğiniz bir davranışı göstermesi durumunda ona ödül vererek yaptığı davranışın doğru bir şey olduğunu anlaması ve bu davranışını her zaman sürdürebilmesi olacaktır.

Kediniz, hoşunuza gitmeyen davranışlar sergiliyorsa onu cezalandırmak veya ona bağırmak yerine tepkisiz kalıp onu görmezden gelmelisiniz. Kedinizle kuracağınız böyle bir iletişim, onun daha iyi ve etkili bir eğitim almasına, hatta kedinizin sizinle olan iletişiminin daha da artmasına neden olacaktır. Kediler özgür ve bağımsız olabilirler ancak yapılan bilimsel araştırmalar gösteriyor ki, insanlara bağımlılıkları da pekala bulunmaktadır.

Kedinizi eğitmeye, onu çağırdığınızda size gelmesini öğreterek başlamalısınız. Bu eğitimi uygularken, kendinizden bir kaç metre uzakta durarak, ilgisini çekmeyi başarmak için ismini söylemeli ve ödül maması da kullanarak gelmesini sağlamalısınız. Kediniz “gel” çağrılarınıza olumlu bir tepki verene kadar devam etmeli ve gitgide ondan uzaklaşarak tekrar tekrar kendinize çağırmalısınız.

Bir kez kedinizi inandırıp size güvenmesini sağladığınızda daha zor olan eğitimleri de sırasıyla verebilirsiniz. Örneğin, tırnak kesimi ve taşıma çantasına girme gibi gerçekleşmesi zor olan eylemlere, kendi isteği ile yanaşacaktır. Bu eğitimlerde sabırlı ve istikrarlı olmanız birinci kuraldır. Eğitimi uygularken adım adım gitmelisiniz. Tırnak kesiminde kediniz bir parmağını bitirmenize izin verdiyse ona en iyi ödül mamalarından verebilir, diğerlerini de bu şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Eylem ödül yönteminizi, verdiğiniz tüm eğitimlerde kullanabilirsiniz. Bu süre sizin ve kediniz için oldukça yorucu geçebilir. Ancak, bu eğitimleri kediniz henüz yavruyken vermeniz, zamanla onun bakım işlerinde işlerinizi kolaylaştıracak, onunla geçireceğiniz günleri daha bir keyifli kılacaktır.

Kedinizi eğitirken kullandığınız ödülün, onun sevdiği bir yiyecek olduğuna emin olmalısınız. Kuru mamalar genellikle kedilerde heyecan yaratmaz. Bu yüzden eğitimler sırasında yaş mama veya ödül çubuğu kullanabilirsiniz. Kedinize verdiğiniz ödüllerin oldukça küçük olmasına da özen göstermelisiniz. Bu eğitim süreci uzun bir zaman alacağı için kediniz, bu ödüllerden dolayı kilo alabilir. Kilo almasını engellemek için kedinizin aldığı normal öğünleri azaltabilirsiniz. Kedinizi eğitirken eğitimleri kısa tutmalı ve kısa zamanda çok fazla bir şey beklememelisiniz. Aksi takdirde, bu, yapacağınız en basit hatalardan biri olacaktır. Eğitimler sırasında gösterdiğiniz sabır ve yaşadığınız tüm zorlukların karşılığını hem kedinizin bakımında işlerin daha kolay olması, hem de evcil dostunuzla aranızdaki bağın güçlenmesi ile fazlasıyla alacaksınız.

Kedinizi eğitmeniz, onların aslında sanıldığı kadar inatçı, nankör ve başına buyruk olmadıklarını fark etmenizi sağlayacaktır. Üstelik bu eğitimlerin sizin ve kediniz arasındaki bağa ciddi faydaları da olacaktır. Zamanla eğitimlere alışacak ve aslında kedilerin eğitiminin düşünüldüğü kadar da zor olmadığını anlayacaksınız.

Peki, siz kedinizi eğitirken hangi metotları uyguluyorsunuz? Bize yaratıcı kedi eğitim metotlarınızdan bahseder misiniz?