Kedilerde toksoplazma: Belirtileri ve tedavisi

Kedilerde toksoplazma, parazit kaynaklı bir şekilde ortaya çıkan ve oldukça yaygın görülen bir hastalık türüdür. Nadir de olsa ölümcül olabilen hastalıktan korunabilmek için kedi sahiplerinin belirtileri ve tedavisi hakkında bilgi sahibi olması çok önemlidir.

Toksoplazma nedir?

Toksoplazma gondii isimli çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük, tek hücreli bir protozoon olan bu parazit insan ve diğer bütün memelilerde parazit olarak yaşayabilmektedir. Bu parazit genellikle toprakta, suda, çiğ ette, birçok sıcakkanlı hayvanın vücudunda hayatta kalır, ancak en uzun süre canlı kalabildikleri yer kedilerin vücududur. Bu nedenle de kediler canlılar arasında en fazla riskli olan gruptur. Enfeksiyonlar çoğunlukla birkaç hafta içinde ortadan kaybolur ve canlı bu hastalığa karşı bağışıklık kazanarak risk grubundan çıkar.

Toksoplazma gondii, kedilerin yaşam döngüleri için de bir şekilde karşılaştıkları bir parazittir ve zaman zaman onların enfekte olmasına neden olabilmektedir. Kedilerde toksoplazmoz, sağlıklı yetişkinlerde nadiren belirgin semptomlara neden olurken, Hastalık Önleme Merkezleri tarafından ihmal edilen en yaygın beş paraziter enfeksiyondan biri olarak kabul edilmiştir.

Kedilerde toksoplazmanın nedenleri nelerdir?

Toksoplazma gondii paraziti kedi dışkılarıyla etrafa yayılmaktadır. Bu parazitler toprakta uzun süre canlı kalabilmekte ve sular vasıtasıyla çok uzak noktalara ulaşabilmektedir. Bu nedenle başta kediler olmak üzere doğadaki birçok hayvana kolay bir şekilde bulaşabilir. Kedilerde toksoplazmanın başlıca nedenleri şu şekildedir:

• Parazit içeren kedi dışkısı: Kediler toksoplazma parazitini dışkısıyla etrafa yaymaktadır ve bu paraziti içeren dışkılarla temas eden kedilerde bu parazitin ortaya çıkması muhtemeldir.
• Kirli yiyecek veya su tüketimi
• Çiğ besinlerin ve çiğ sütlerin tüketimi
• Kedilerin dışarıda çok vakit geçirmesi
• Kemirgen ya da vahşi av etlerinin tüketilmesi

İnsanlarda toksoplazmanın nedenleri nelerdir?

Toksoplazma, kedilerde olduğu kadar insanlarda sıklıkla görülen enfeksiyöz bir hastalıktır. İnsanlarda toksoplazmozis görülmesinin bazı nedenleri ise şu şekildedir:

• Parazit bulaşmış hayvanların dışkılarıyla temas
• Çiğ balık, midye, istiridye ya da az pişmiş veya çiğ et yemek
• Yıkanmamış meyve veya sebze yemek
• Parazit bulaşmış yemek kaplarını kullanmak
• Parazit ile kirlenmiş içme suyunu içmek
• Kedi dışkısının atılmasının ardından ellerin iyi temizlenmemesi
• Kedilerin oynadığı toprağa ya da kum havuzuna dokunmak ve sonrasında iyice temizlememek
• Çok nadir görülen bir durum olsa da kan nakli veya organ nakli
• Doğumla birlikte anneden bebeğe de geçebilir.

Kedilerde toksoplazmozis belirtileri nelerdir?

Toksoplazmozis, genellikle hayvanlarda ve insanlarda hiçbir belirti göstermez. Bunun sebebi ise bağışıklık sistemi Toksoplazma gondii’nin çoğunlukla hastalığa neden olmasına müsaade etmez. Buna karşın hamile olan ya da bağışıklık sistemi zayıflamış olan insan veya hayvanlar daha ciddi semptomlar ve uzun süreli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalabilir. Hamile kadınlarda, hamileliğin hangi döneminde enfeksiyonun gerçekleşmiş olduğuna göre çocukta çeşitli problemler ortaya çıkabilmektedir. İşitme ve görme kaybı, bazı çocuklarda öğrenme güçlüğü, gelişim bozuklukları gibi sonuçlar ortaya çıkabileceği gibi toxoplazmozis abortusa ve bebeğin ölümüne de sebep olabilmektedir.

Kedi ve kedi ailelerinde vücuda giren toksoplazma dışkıyla dışarı atılabildiği için her zaman semptom göstermeyebilirler. Toksoplazmanın dışkıyla dışarı atılma süresi 7-21 gün arası sürebilir. Dışkıyla atılan yumurtaların başka bireylerde enfeksiyona yol açabilmesi için sporlanma denen bir durumun gerçekleşmesi gerekir. Bu durum sadece kediler ilk kez toksoplazma etkeniyle karşılaştıklarında olur ve dışkıyla saçılan ilk yumurtalar enfeksiyona neden olmaktadır. Kedilerde enfeksiyon kaynaklı basit semptomlar görülebileceği gibi, immün yetmezlik ya da farklı bağışıklık sorunlarına neden olan kedilerde daha şiddetli belirtiler görülebilir. Bu semptomlar şunlar olabilir:

• İshal
• İştahsızlık
• Yiyecekleri çiğneme ya da içmede güçlük
• Halsizlik ve tükenmişlik hissi
• Ateş
• Nefes almada zorluk
• Kilo kaybı
• Kusma
• İshal
• Karında şişkinliğe sebep olan sıvı birikmesi
• Sarılık
• Görmede ve denge kurmada bozukluklar
• Kulak seğirmesi
• Nöbetler
• Davranışlarda değişiklikler
• Kendi etrafında dönme
• Başlarının ön kısmını zemine bastırmak
• Retinadaki iltihaplanmadan dolayı hem insanlarda hem kedilerde bulanık görme

İnsanlarda toksoplazmanın belirtileri nelerdir?

Kedilerde olduğu gibi insanların da çoğu durumda herhangi bir hastalık belirtisi gözlenmez, ancak bebekler, küçük yaştaki çocuklar, yaşlılar, hamile insanlar, HIV ya da AIDS gibi bağışıklığı zayıflatan hastalıklara yakalan kişilerde semptom görülme olasılığı daha yüksektir. İnsanların yaklaşık %50’si serolojik yönden (kandan antikor bakılması) Toksoplazma gondii pozitiftir. En sık görülebilen semptomlar aşağıdaki gibidir:

• Şişmiş lenf düğümleri (Lenf bezleri boynun yan taraflarında, kulakların hemen altında bulunur)
• Bilinçte bulanıklık
• Şiddetli baş ağrısı
• Halsizlik
• Ateş
• Vücut ağrıları
• Doğum esnasında veya sonradan meydana gelen kusurlar
• Kanlı öksürük

Kedilerde toksoplazma nasıl teşhis edilir?

Veteriner hekiminiz, kedilerde toksoplazmozis teşhisi için öncelikle kedinin tıbbi geçmişini inceleyecektir. Sonrasında ise kediyi fiziksel olarak muayene ederek belirtileri toplayacaktır. Yapılan hemogram, biyokimya ve idrar tahlilleri analizlerinde spesifik bulgular görülmemektedir. Net bir teşhis ise çoğunlukla kan testlerine başvuracaktır. Bu testler ile veteriner hekim kedinin kanında iki farklı toksoplazmoz antikoru arar. Eğer bu antikorlardan birinin varlığına dair sonuç varsa, kedinin bir ara enfekte olduğunu ancak şu anda toksoplazmaya karşı bağışıklık kazandığını gösterir. Bunu doğrulamak için 2-3 hafta arayla testin 2 kez tekrarlanması gerekebilir. Bu durumda kedinin diğer kedilere ya da insanlara buluşma riski ortadan kalkmış demektir. Diğer antikorun yükselmiş olması ise kedinin şu anda enfekte durumda olduğunu göstermektedir ve diğer bireyler için risk teşkil etmektedir. Teşhis için antikor testlerinin yanında diğer nedenlerin dışlanması ve toksoplazmaya karşı kullanılan ilaçlara olumlu yanıt alınması da önemlidir.

Kedilerde toksoplazma nasıl tedavi edilir?

Kedilerde toksoplamoz için öncelikli olarak antibiyotik içeren bir tedavi süreci uygulanır. Normal şartlarda enfeksiyonun birkaç gün içinde ortadan kalkması için bu ilaçlar yeterli olacaktır. Eğer birkaç gün geçmesine karşın enfeksiyonda iyileşme görülmüyorsa prognoz kötüdür. Kediler mutlaka veteriner hekim kontrolüne götürülmelidirler.

Toksoplazmanın insanlara bulaşması durumunda sağlıklı insanlar çoğunlukla herhangi bir tedavi sürecine ihtiyaç duymadan toksoplazmozdan kurtulurlar. Çeşitli sebeplerden dolayı semptom gösteren kişiler ise anti-parazit ve antibiyotik ilaçların da dahil olduğu bir ilaç kombinasyonu ile tedavi edilebilir. Bu ilaçlar hamile kadınlarda normal insanlara göre daha az etkili olmaktadır.

Hamilelik sürecinde toksoplazmoz olan kişilerde birkaç farklı tedavi seçeneği bulunmaktadır. İlk defa toksoplazmadan şüphelenen kişinin bebeğinin içinde bulunduğu amniyotik sıvısı test edilir. Enfeksiyonun bebeğe bulaşıp bulaşmadığına göre doktor ilaç tedavisini şekillendirecektir.

İlaç tedavisi neticesinde bebeğin ölümü ya da ciddi nörolojik sorunlar önlenebilir ancak görme ve işitmede yaşanabilecek sorunlar için doktorlar net bir şey söyleyemez. Yazılan ilaçların bebeğin durumuna göre doğumdan sonra bir yıla kadar kullanılabilir. Hamileliğin hangi ayında enfeksiyonun oluştuğuna göre çok nadir olsa da hamileliğin sonlandırılması düşünülebilir ancak birçok bebek iyi bir prognoza sahip olduğu için hastalığı yenebilmektedir ve bu seçenek çok fazla değerlendirilmez.

Kedilerde toksoplazma nasıl önlenir?

Toksoplazma için henüz geliştirilmiş bir aşı bulunmuyor ve bu hastalığı önlemek için hayvanların veya insanların alabileceği bir ilaç bulunmuyor. Ancak kedilerin toksoplazmaya yakalanmasını önlemek için alınabilecek bazı tedbirleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Evcil kedilerde toksoplazma çoğunlukla çiğ et, sakatat, pastörize edilmemiş süt ve kalitesiz mamalardan bulaşmaktadır. Enfeksiyonun önlenmesi için sadece uygun şartlarda yeterli düzeyde pişirilmiş ve paketlenmiş ıslak veya kuru mama yemesine özen gösterilmelidir.
• Yabani kemirgen ya da diğer avlardan yemediğinden de emin olmalısınız.
• Kedilerin mümkün olduğu kadar evde zaman geçirmesi, dışarıda bulunan parazitlerden uzak kalmasına yardımcı olacaktır.
• Kedinizin dışkısından bulaşabilecek parazitlerden korunabilmesi için kedi kumunu günlük olarak temizlemeye özen gösterin.
• Kedinizi mutlaka düzenli olarak veteriner hekim kontrolüne götürün ve en az yılda bir kez parazitlere yönelik test ettirin.

İnsanlarda toksoplazma nasıl önlenir?

Bir kediye sahip olmak sizi her zaman toksoplazma konusunda daha riskli konuma sokmaz. Pozitif bir antikor titresine sahip bir kediyle birlikte yaşamak herhangi bir risk teşkil etmez. Ancak toksoplazmanın bulaşması için kedilerden daha önemli yollar vardır ve kediler bu bulaşmanın sadece ufak bir parçasını oluşturmaktadır. Bunu önlemek için bazı tedbirler almanız faydalı olacaktır:

• Çiğ ya da az pişmiş et ve balık, çiğ süt tüketmemek, bu nesnelere çıplak elle dokunmamak çok önemlidir.
• Bahçeyle uğraşırken eldiven kullanmak topraktan gelebilecek riskleri azaltmaya yardımcı olacaktır.
• Meyve ve sebzeleri tüketmeden önce yıkamak
• İçme suyunun temiz olduğundan emin olmak çok önemlidir.
• Pastörize edilmiş süt tüketilmelidir.
• Kedinizin kum kabını temizlerken eldiven kullanmalısınız. Hamile ya da bağışıklığı zayıf bireylerin ise kum kabından tamamen uzak kalması önerilir.
• Kedi kumunu mümkünse diğer atıkların içine koymadan önce ayrı bir poşete sarın.

Görüldüğü gibi toksoplazma kedilerden insanlara bulaşabildiği gibi gıdalardan, sudan ve topraktan da sıklıkla bulaşabilmektedir ve çoğu insana aslında bu yollarla bulaştığı bilinmektedir.

Kedilerde toksoplazma bulaşıcı mıdır?

Parazitler nedeniyle ortaya çıktığı için bulaşıcıdır. Hastalık kediden diğer hayvanlara bulaştığı gibi insanlara da bulaşabilmektedir. Hatta şimdiye kadar ABD’de 40 milyondan fazla insanın enfekte olduğu biliniyor. Bu nedenle kedi sahiplerinin çok dikkatli olması gerekiyor. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi, hijyen koşullarına dikkat edilmesi en az kedilerden bulaşmaya dikkat edilmesi kadar önemli.

Toksoplazma olan kedilerin beslenmesi nasıl olmalıdır?

Toksoplazma olan kedilerin kemirgen ya da diğer yabanı hayvanlarla beslenmesinin önüne geçilmelidir. Aynı zamanda iyi pişmiş ve kaliteli kedi mamaları ile beslemek de çok önemlidir. Musluk suyundan ziyade sterilize edilmiş su içmesi sağlanmalıdır.

İlginizi çekebilecek diğer makaleler:

• Kedilerde mantar enfeksiyonu hastalığı ve tedavisi
• Kedilerde dizanteri: Belirtileri ve tedavisi
• Kedilerde parazit belirtileri ve tedavi yöntemleri