Köpeklerde Dalak Büyümesi (Splenomegali)

Köpeklerde Dalağın İşlevi Nedir?

Köpeklerde birçok kan damarı  karaciğere ve mideye bağlar,  bu üç organın kanlanması birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Dalak, her biri önemli hematolojik ve immünolojik işlevlere sahip olan, kırmızı pulpa ve beyaz pulpa olarak 2 farklı parankimal bölgeden oluşan bir organdır.

Kırmızı pulpa, kanı filtreler ve yaşlanmış veya hasar görmüş kan hücrelerini uzaklaştırır. Aynı zamanda metabolizmaya, ardından demirin geri dönüşümüne yardımcı olur ve talep arttığında lökositler, trombositler ve kırmızı kan hücreleri üreten hematopoez için bir bölge görevi görür.

Beyaz pulpa bölgeleri ise; bulaşıcı organizmaları barındıran hücreler, yok edilmesi hedeflenen antikor kaplı hücreler gibi yabancı materyal için kanın bağışıklık hücrelerini sağlayan immün hücreleri (örn., lenfositler, makrofajlar) üreten ve depolayan lenfoid dokudan oluşur. Dalak, ayrıca vücuttaki toplam kırmızı kan hücresi kütlesinin %20’sine kadarını ve trombosit kütlesinin %30’una kadarını depolayan bir kan rezervuarı görevi görür. Dalak, fizyolojik talebi karşılamak için kırmızı kan hücreleri eri ve trombositleri kolayca serbest bırakır.

Dalak, tıpkı insanlardaki gibi köpeklerde de kanları filtreleyen, hasarlı kırmızı kan hücrelerini çıkaran ve vücutlarındaki sıvıları dengeleyen lenfatik sistemlere sahiptir. Bu organ, lenfatik sistemdeki en büyük organdır. Dalak, köpeklerin karın boşluğunda, karnın sol tarafında, midenin yanında göğüs kafesinin altına sokulmuş bir şekilde konumlanır. Dalağın iki ana işlevi vardır; eski kırmızı kan hücrelerini çıkarmak ve bağışıklık sisteminin enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olmak. Bu işlevlerin her ikisi de köpeğinizi sağlıklı tutmak için çok önemlidir. Eğer köpeğinizin dalağının alınması gerekirse, bu işlevlerin diğer organlar tarafından gerçekleştirilmesini sağlamak için vücudun koruyucu mekanizmaları vardır.

Köpeklerde Dalak Büyümesi

Dalak bozuklukları, orta yaşlı ve yaşlı köpeklerde çoğunlukla görünür. Bu köpeklerdeki net olmayan hastalık belirtileri hayatı tehdit eden hemoabdomenlere kadar değişen klinik belirtilerle yaygındır. Bu bozukluklarda, hastalığın şiddeti ne olursa olsun dalak büyümesi sıklıkla mevcuttur. Splenomegali (Dalak Büyümesi) tipik olarak ayrık nodüllerden veya diffüz genişlemeden kaynaklanır. Dalak büyümesinin klinik belirti göstermeden mevcut olabilse de, kronik dalak hastalığı olan hastalarda uyuşukluk, iştahsızlık, kusma, karın genişlemesi ve kilo kaybı görülebilir. Hemoabdomen ile başvuran hastalar sıklıkla çöker ve hipovolemik şoktadır. Aritmiler splenik hastalıklarda, özellikle hemanjiyosarkomda sık bir şekilde görülür. Dalak büyümesi  abdominal palpasyonla, radyografi, ultrasonografi veya ileri görüntüleme gibi görüntüleme yöntemleriyle saptanabilir. Görüntüleme, splenik bir kitleyi diffüz splenomegaliden ayırt etmek için yararlıdır ve splenomegalinin olası nedenlerini daraltmada büyük önem taşır.

Splenomegali dalağın büyümesini ifade eder. Bu tıbbi durum tüm köpek ırklarında ve cinsiyetlerde ortaya çıkabilir, ancak orta yaşlı köpekler ve daha büyük ırklar bu duruma  daha eğilimlidirler. Splenomegalinin nedenine göre tedavi seçenekleri önerilecektir.

Köpeklerde Dalak Büyümesi Nedenleri

 Her yaştan, boyuttan, cinsten ve cinsiyetten köpekleri etkileyebilen yaygın bir durumdur. Bununla birlikte, orta yaşlı köpeklerde daha yaygın olarak teşhis edilme eğilimindedir. Karın yaralanması, köpek hepatiti, bulaşıcı hastalıklar, kan paraziti hastalıkları, inflamatuar bağırsak hastalığı, bakteriyel enfeksiyon, dalağın hücre tümörleri ve diğer bağışıklık bozuklukları dahil olmak üzere çeşitli durumların, dalağın genişlemesine neden olduğu bilinmektedir. Bunlar en yaygın nedenlerden bazıları olsa da, genişlemiş bir dalağın tıbbi nedenleri doğrudan dalağın kendisiyle ilgili değildir, daha çok başka bir hastalık veya durumun bir belirtisidir.

Köpeklerde splenomegali, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok nedenden dolayı ortaya çıkabilir:

• Hepatit olarak da bilinen karaciğer enfeksiyonları, bağırsak veya mide enfeksiyonları ve kan yoluyla bulaşan enfeksiyonlar gibi enfeksiyonlar.
• IBD’ye bağlı bağırsak iltihabı ( enflamatuar bağırrsak hastalığı)
• Hem iyi huylu hem de kötü huylu tümörler.
• Bir araba çarpması veya bir atın tekmelemesi gibi karın yaralanmaları
• Kan paraziti hastalıkları

Büyümüş bir dalağı tamamen önlemenin bir yolu olmasa da, köpeğinizin yılda bir kez bir veteriner hekim tarafından kontrol edilmesini sağlamak, herhangi bir sorunu erkenden tespit etmenize yardımcı olabilir.

Hemanjiyosarkom

Vasküler endotelden kaynaklanır ve sıklıkla dalakta büyük bir kitleye dönüşür. Klinik belirtileri tipik olarak hafif ila şiddetli, yaşamı tehdit edici olabilen, soluk mukoza, taşikardi, uyuşukluk ve abdominal ağrı içeren anemi ile ilişkilidir. Bu durum  kanamaya yol açabilir. Hatta belirgin hemoabdomen ve akut anemiye daha sonrasında ise komaya neden olabilir.

Ekstramedüller Hematopoez

Ekstramedüller hematopoez (kemik iliği dışında meydana gelen kan yapımı), sistemin artan aktivitesi ve artan kan hücresi üretimi ile dalağın  tek tip simetrik genişlemesine  neden olur.

Çok Merkezli Lenfoma

Multisentrik lenfoma, köpeklerde lenfomanın en yaygın şeklidir. Karaciğer veya dalak sıklıkla tutulur. Neoplastik lenfoid hücrelerin infiltrasyonu sıklıkla dalağın diffüz büyümesine neden olur ve bu da ultrasonografide karakteristik, bal peteği benzeri bir görünüm ile sonuçlanır. Kemoterapi ile tedavi standart bakım olarak kabul edilir ve kullanılan kemoterapi protokolüne bağlı olarak 10 ila 12 aylık medyan sağkalım süreleri ile %80 ila %90 remisyon oranları ile ilişkilidir.

Nodüler Hiperplazi/ Hematom

Nodüler hiperplazi, hematom oluşumuyla sonuçlanan sürecin devamıdır. Nodüller, tipik olarak dalakta farklı anormal alanlara neden olan iyi huylu kitlelerdir. Ultrasonografi sırasında nodüller, dalakta bazen gölgelenmeye neden olabilen, fokal veya yaygın ayrık kitleler olarak görünür ve düzensiz bir dalak sınırına neden olabilirler. Ancak nadiren nodüller dalak kapsülünü bozarlar veya şişerler. Bu nodüller tek başına ultrasonografi ile neoplaziden ayırt edilemez.

Dalak Tıkanıklıklığı

Dalak tıkanıklığının, sedasyon, anestezi, tromboz, sağ taraflı konjestif kalp yetmezliği, dalak dönmesi ve portal hipertansiyon dahil olmak üzere çok sayıda nedeni vardır. Dalak kan hacminin %30’una kadarını havuzlayabildiğinden, dalak tıkanıklığı ciddi splenomegaliye ve klinik belirtilere neden olabilir. Düz kas gevşemesi, ilaca bağlı geçici olan ve belirli ilaçlarla (örn. fenotiyazin sedatifler, ultra kısa etkili barbitüratlar) sınırlı olabilen dalak tıkanıklığından sorumlu olabilir. Asepromazin, tiyopental veya propofol uygulanması belirgin splenomegali üretir. Şiddetli karaciğer hastalığı, portal hipertansiyona ve sonrasında dalak büyümesine yol açabilir. Sağ taraflı konjestif kalp yetmezliğinden kaynaklanan sistemik hidrostatik basınç artışı veya tromboz nedeniyle artan splenik ven hidrostatik basıncı dalak konjesyonuna neden olabilir.

Köpeklerde Dalak Büyümesi Belirtiler

Köpeklerde genişlemiş bir dalağın belirtileri, dalağın ne kadar büyük olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Dalağın yırtılması, kanaması, eğer ki kanama varsa ne kadar hızlı veya ne kadar süredir kanıyor olması gibi faktörler, köpeğinizin davranışlarını önemli ölçüde etkileyecektir. Akut olarak yırtılmış ve aktif olarak kanayan bir dalağın belirtileri ise şunları içerebilir:

• İshal
• Kusma
• İştahsızlık
• Karın Ağrısı
• Uyuşukluk ve Azalmış Aktivite
• Zayıflık ve Hatta Çöküş
• Soluk Diş Etleri
• Nefes Nefese kalma

Bunların dışında bir yaralanma veya kanserden zarar görmüş köpek dalakları kolayca fark edilmeyebilir ve uzun bir süre boyunca küçük miktarlarda kanayabilir. Dalağı hasar görmüş köpekler, hafif anemik olsalar bile tamamen normal görünebilir. Bu durum da normalden daha düşük kırmızı kan hücre sayılarına sahip oldukları anlamına gelir.

Köpeğinizde kanser, bir enfeksiyon veya enflamatuar bağırsak hastalığı varsa, ateş, kilo kaybı, kusma ve ishal gibi bu durumlarla ilişkili semptomlar da gösterebilir.

Köpeklerde Dalak Büyümesi Teşhisi

Muayene esnasında belirgin bir dalak veya çıkıntılı bir karın fark edilebilir. Böyle bir durum sonrasında dalak bozukluğunu teşhis etmek için ince bir iğne aspirasyonu kullanılabilir. Ayrıca, dalağı ve çevresindeki alanları anormallikler açısından görüntülemek için ultrasonlar ve röntgenler kullanılabilir. Görüntülemeye ek olarak, kan çalışması altta yatan tüm olası tıbbi sorunların kapsamlı bir incelenmesini sağlayacaktır.

Çoğu zaman, büyümüş bir köpek dalağı, sadece yavrunuza bakarak belli olmaz. Splenomegaliyi teşhis etmek için mutlaka bir veteriner hekimden destek almalısınız. Bu noktada veteriner hekiminiz, fizik muayene bulgularını ve laboratuvar testlerini kullanacaktır.

Köpeğinizin dalağı büyümüş ise, veteriner hekiminiz abdominal palpasyon adı verilen bir teknik kullanarak genişlemiş olan bu organı elleriyle hissedebilecektir. Fizik muayenenin geri kalanıyla birlikte karın palpasyonu, veteriner hekiminize bundan sonra nasıl bir şeyler yapılması gerektiği konusunda ipucu verecektir. Eğer veteriner hekiminiz, büyümüş bir dalaktan şüphelenirse, muhtemelen kan testi, karın radyografileri (X-ışını görüntüleme) veya karın ultrason taramaları önerecektir. Büyümüş bir dalak, dalak tümörleri ve herhangi bir kanama, röntgen ve karın ultrasonunda kolayca görülebilir.

Veteriner hekiminiz ayrıca, dalak dokusu örneklerini mikroskop altında değerlendirmek, karınlarından sıvı toplamak, test etmek, CT taraması veya kalbin ultrasonu gibi gelişmiş görüntüleme tekniklerini kullanarak köpeğinizi daha fazla incelemek isteyebilir.  Ayrıca, nerede yaşadığınıza bağlı olarak bazı kan yoluyla bulaşan enfeksiyonlar için test yapmayı da düşünebilir.

Tüm dalağın histopatolojiye sunulması, özellikle hemanjiyosarkom ve hematom olmak üzere iyi huylu ve kötü huylu süreçleri ayırt etme olasılığını artırmak için önerilir. 

Köpeklerde Dalak Büyümesi Tedavisi

Önerilen tedavi seçenekleri, genişlemiş dalağın altında yatan nedenlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Büyümüş bir dalak tipik olarak altta yatan başka bir tıbbi durumun işareti olduğundan, hayvan için uygun bir tedavi oluşturmadan önce nedeni anlamak en önemlisidir. Şiddetli vakalarda dalağın çıkarılması (splenektomi) önerilebilir.

Bir köpeğin dalağı büyümüşse, travmatik yaralanma veya kanayan bir tümör nedeniyle aşırı derecede kanıyorsa, köpeğiniz yaşamı tehdit eden kan kaybı riski altında olabilir. Böyle bir senaryoda, köpeğinize en iyi hayatta kalma şansını sunmak için dalağın cerrahi olarak çıkarılması acil bir şekilde yapılmalıdır. Neyse ki, çoğu köpek dalak organı olmadan da normal, sağlıklı ve mutlu bir hayat yaşayabilir.

Eğer ki köpeğiniz çok kan kaybetmişse, kan nakli gerekebilir. Köpeğinizde hemanjiyosarkom vakalarında olduğu gibi kötü huylu bir dalak tümörü varsa, takip kanseri bakımı için bir onkologla ek konsültasyon önerilir.

Köpeğinizin dalağı, hepatit veya kene kaynaklı bir enfeksiyondan sebeple kan kaybı, kancalı kurt anemisi veya diğer enflamatuar durumlar gibi başka bir nedene bağlı olarak genişlerse, veteriner hekiminiz spesifik hastalık durumlarını ele almayı amaçlayan tedavi yöntemlerini baz alacaktır. Bunun nedeni, altta yatan koşullar çözüldüğünde, bir köpeğin dalağının genellikle normal boyutuna dönmesidir.

Her durumda, köpeğinize genişlemiş bir dalak teşhisi konulursa yapabileceğiniz en iyi şey paniğe kapılmamaktır. Böyle bir durum ile karşı karşıya kalırsanız, veteriner hekiminiz ile yakın işbirliği içinde çalışarak, köpeğinizin kendisini en iyi şekilde hissetmesi için ihtiyaç duyduğu tedaviyi almasını sağlayabilirsiniz.