İlirya Çoban Köpeği (Sarplaninac) Özellikleri ve Bakımı
İlirya Çoban Köpeği zeki, güçlü, cesur, sakin, itaatkar, sevecen ve korumacı bir köpektir. Diğer koruyucu ırklarla benzer özellikler göstererek bağımsız ve inatçı davranışlar sergileyebilirler. Özgürlüğüne, bağımsızlığına düşkündür ancak sahibine duyduğu saygı ve itatkar yapısı onun bağımsız yanını törpüleyecektir. Ailesine sadık, bağlı ve sevgi doludur. Sahibine karşı itaatkar, ondan komut almaya istekli davranışları vardır. Ancak zaman zaman sahibinin sözünü dinlemektense içgüdüsel olarak kendi kurallarını ve davranışlarını uygulamak isteyebilir. Bu gibi durumların önüne geçebilmek için erken aşamada eğitime başlanılması, size saygı duymasını öğrenmesi gereklidir.
Eğitim aldıktan sonra İlirya Çoban Köpekleri karakter ve kişilik özelliklerinin etkisiyle sürüsüne sadık bir şekilde koruma görevinde başarılı olacaktır. Ona sürü koruma görevini verdikten sonra görevi son bulana kadar oyun oynamak için bile ahırdan uzaklaşmazdı. Uyumlu yapısı, hayvanlarla iyi anlaşması ve görev bilincinin yüksek olmasıyla iyi bir çalışandı. Aile odaklı koruyucu İlirya Çoban Köpeği, yapacak bir işi olduğu zaman mutlu olur. Kendisini görevine ve ailesine adayan İlirya Çoban Köpeğinin diğer ırklara kıyasla çok hassas olmadıklarını ifade edebiliriz. Sık olmamakla birlikte değişen günlük rutinleri ve ailesinden uzak kalmak onları psikolojik olarak olumsuz etkilemez.
Eğitimi bağısız ve inatçı yapısının ön plana çıkması gibi durumlarda zorlaşabilir. Bu nedenle ilk kez köpek sahiplenecek kişiler için önerilmediği durumlar vardır. Tam anlamıyla eğitilmiş olsalar da zaman zaman kendi kararlarını vermek isteyebilir. Güçlü iradelidir ve verilen komutları uygulamayacak kadar bağımsız yapılı bir köpektir. Koruyucu karakter özelliğinden dolayı yabancılara karşı oldukça soğuk davranırlar. Olası tehlike anında ailesi ve yabancı kişinin arasına girerek koruma bariyeri oluşturur.
İlirya Çoban Köpeği, köpekler ve diğer evcil hayvanlarla birlikte büyüdüğü zaman onlara karşı toleranslı davranışlar sergileyecektir. Aynı şekilde birlikte büyüdüğü çocuklarla da iyi arkadaş olacaktır. Ancak yabancı kişilere, çocuklara karşı mesafeli, şüpheci ve tedirgin yaklaşacaktır. Şüpheci ve cesur yapısıyla çevresindeki canlıları koruma içgüdüsüyle yabancılara mesafelidir. Olası bir tehlike veya tehdide karşı hızlı hareket ederek sevdiklerini, evini ve sürüsünü korumak isterler. İyi eğitildiği zaman bu korumacı ve cesur özelliği onu iyi bir bekçi köpeği yapacaktır.
İlirya Çoban Köpekleri genellikle çiftlik yaşamına uyum sağlaması ve çalışması için yetiştirilir. Eğer köpeğinizin bu görevlerin yanında iyi bir arkadaş olmasını da istiyorsanız eğitimleri daha sıkı vermelisiniz. Lider olarak kendinizden daha emin, otoriter ve kararlı davranışlarda bulunmalı ve köpeğinizin saygısını kazanmalısınız. Çalışkan, güçlü ve heybetli bir ırk oldukları için köpek severlerin ilgisini çekerler. Ancak hafife alınmaması gereken bir ırktır ve iyi eğitim almazsa sahibini zorlayacak davranışlar sergileyebilirler.
Sarplaninac, aktif bir çoban köpeği olduğu için apartman hayatı için önerilmez. İdeal yaşam alanı bahçesi olan, özgürce dolaşacağı bir çiftlik evidir. Tüm hava koşullarına dayanıklı kürküyle dışarıda yaşamaktan, kulübede kalmaktan ve uyumaktan memnun olacaktır. Karakteri ve fiziksel yapısı açık havada, çiftlikte ve sürü koruma görevini yaparken daha mutlu olacaklarını ifade ediyor.
İlirya Çoban Köpeği çok sosyal bir köpek türü değildir. Kendine verilen görevi yerine getirmeyi, sürüsünü ve sevdiklerini korumayı isterler. Çok sık havlamazlar ve havladıkları zaman da geçerli nedenleri bulunur. Ailesi, ailesinin çocuklarına karşı korumacı ve sahiplenicidir. Gerekli durumlarda canı pahasına sevdiklerini korumak için mücadele etmekten kaçınmaz. Aldığı iyi eğitimler ve sosyalleşme etkinlikleri sayesinde iyi bir bekçi ve sürü köpeği olarak yaşamını sürdürecektir.
Sarplaninac köpek ırkının Kosova, Makedonya ve Arnavutluk sınırları anavatanları olarak belirtilmektedir. Yugoslavya’nın dağlık arazisinden ya da Roma döneminden Illyria adıyla bilinen eski bir koruyucu ırktır. Büyükbaş hayvanları, sürülerini yırtıcı hayvanlara karşı savunmak için yetiştirilmişlerdir. Soyunun geçmişi belirsiz olsa da Mastiff tipi bir köpek olan Molosser soyundan geldiğine ve Antik Yunanistan, Antik Roma’da geliştirildiği düşünülmektedir. Yüzyıllar boyunca genleri bozulmadan kalan dünyanın en eski köpek ırklarından birisi olarak kabul edilir. Tarihi geçmişinin oldukça eskiye dayandığı söylense de haklarındaki en eski yazılı belgelerin 19. Ve 20. Yüzyıla dayandığı görülür. Ayrıca atalarının Tibet Mastiff köpek ırkı olduğu yönünde görüşler vardır.
1939 yılında FCI tarafından tanındı ve “Illyrian (İlirya)” Çoban Köpeği olarak adlandırıldı. 1957 yılında ise köpeklerin ismi, yaygın olarak bulunduğu Sharplanina Dağları’nın adını taşıyan “Yugoslav Çoban Köpeği Sharplanina” olarak değiştirildi ve “Šarplaninac” son olarak da kısaltıldı. İlirya Çoban Köpeğinin yaşadığı bölgede hem çoban köpeği hem de koruyucu köpek olarak görev aldığı görüldü. 1920’lerde Yugoslavya ordusu içerisinde de yer alarak, ordu tarafından kullanılmaya başlandı. Günümüzde de Sırbistan’ın dağlık bölgelerindeki askerler, ordular tarafından koruyucu köpek olarak kullanılırlar.
İlirya Çoban Köpeğinin 1970 yılına kadar anavatanı Yugoslavya’dan yasal yollarla hiç ihraç edilemedi. İhraç edilmesi yasak olduğu için de diğer ülkelerde bu ırkın bilinirliği oldukça azdı. İhraç yasağı kalktığı zaman özellikle Amerikalı ve Kanadalı çobanlar ile çiftlik sahipleri tarafından ilgi gördü ve ithal edilmeye başlandı. İlk ithal İlirya Çobanları katırlarla dağlardan taşınarak ABD’ye taşındı. Geçmiş zamanlarına göre 20 ila 30 yılda popülaritesi giderek arttı ve yırtıcılara karşı korumacı yanıyla görev aldı. Ancak nadir köpek ırkları arasında yaşamına devam ettiler. ABD ve bazı ülkelerde ırk hakkında oldukça az bilgi sahibi olunsa da, anavatanı olan Yugoslavya’da sürü koruma köpeği göreviyle yaygın olarak kullanılıyor.
Sarplaninac adıyla, 1995 yılında United Kennel Club tarafından tanınırlar. 2019 yılında da AKC tarafından tanınmış ve ırk standartları belirlenmiştir. Günümüzde de çiftlik sahiplerinin, sürü koruyucusu ve koruma köpeği olarak ilgisini çekmektedir.
Sarplaninac, ağır kemikli, kalın tüylü yapısıyla olduğundan daha büyük görünen orta büyüklükte bir köpektir. Vücut uzunluğu, yüksekliğinden biraz daha uzundur. Omuz yapısı uzun, geniş ve gelişmiştir. Boyun geniş ve kaslıdır. Üst kol kaslıdır, dirsekleri vücuda yakındır. Güçlü bir sırt yapısı vardır.
Baş yapısı, vücut büyüklüğü ile orantılıdır. Sırt çizgisinin biraz üzerinde, omuzlarda düzgün şekilde taşınır. Boynun tepesi düz ya da hafif kemerlidir. Kafatasının hafifi kubbeli yapısı olduğu görülür. Namlu derindir, tabanda geniş başlar ve buruna doğru yavaş yavaş sivrilir. Dudakları orta kalınlıkta, sıkı yapıdadır ve makas ısırığında birleşir. Üst dudağın, alt dudağın biraz üzerinde kapandığı görülebilir. Burun geniş ve büyüktür. Ağzın üzerine çıkıntı yapması sebebiyle üst çenenin alt çeneye oranla uzun olduğu gibi bir izlenim verebilir. Ancak burun çıkıntı yapmayacak şekildedir. Deri yapısı, gerdan olmadan sıkı durumdadır.
İlirya Çoban Köpeğinin düşü, v şeklinde kafa üzerinde orantılı konumlanmış kulakları vardır. Sarkık kulakları yanaklarına yakındır ve kısa, yoğun tüylerle kaplıdır. Öne doğru uzatıldığında kulaklarının ucu gözün burna yakın, iç köşesine uzanacak uzunluktadır.
İlirya Çoban’ının koyu, badem şeklinde ve orta büyüklükte gözleri vardır. Göz renginin koyu kahveden, kestaneye kadar değiştiği görülür. Karakteristik, delici, etkileyici bir ifadeye sahiptir. Göz kenarları siyahtır ve göz kenarında pigment eksikliği, yarışmadan elenmesine neden olur.
İlirya Çobanı’nın ön bacakları düz, güçlü, kemikli ve sağlamdır. Ön kısımdan bakıldığı zaman ön ayakların arasındaki göğüs geniş, hafif eğimli ve kaslıdır. Ön çiy pençeleri çıkabilir ancak arka dewclaws çıkarılmalıdır. Arka bacakları kaslı ve ön bacaklara göre daha geniştir. İlirya Çobanı ayakta iken geniş açılı kalçaları yete diktir ve arkadan bakıldığında ise birbirine paraleldir. Ayakları sağlam, kemerli, oval şekilli ve kapalı parmak yapısına sahiptir. Koyu renk ve güçlü tırnakları vardır. Orta uzunlukta, serbest ve kendinden emin adımlarla hareket ederler.
İlirya Çoban Köpeği’nin kuyruğu tabandan kalın, kaslı başlar ve üst çizginin doğal bir uzantısı olarak devam ederek uca doğru incelir. Kuyruğunun uzunluğu dizine kadar gelmektedir. Uzun, ince kuyruğunu kılıç gibi taşımaktadır. İlirya dinlenirken, kuyruk aşağıya doğru sarkar ancak hareket halindeyken veya tetikteyken kuyruk, sırt hizasında veya biraz yukarısına yükselir.
İlirya Çoban Köpeğinin uzun, düz, biraz kaba dokulu bir dış kaplaması ve daha kısa, çok daha ince, daha kalın bir astara sahip olan çift katmanlı bir kürk yapısı vardır. Baş, kulak ve bacakların ön tarafındaki tüyleri kısadır. Boyun, kalça, kuyruk ve bacakların arka tarafındaki tüyleri diğer bölgelere göre daha uzundur. Palto uzunluğundaki bu değişiklik, boyun bölgesinde, ensede belirgin bir fırfır, kalçalarda ve bacakların arkasında pantolonlar da ve kuyrukta bir tüylü yapı ile sonuçlanır. Tüylü, fırfırlı yapısına rağmen cilt orta kalınlıkta, elastik ve vücudun her yerinde oldukça sıkıdır.
İlirya Çoban Köpeği’nin kürk rengi kahverengi, açık kahverengi, gri, siyah ve krem rengine geniş bir seçeneğe sahiptir. Ancak en yaygın görülen kürk rengi demir grisi, kahverengi ve siyahtır. Beyazdan siyaha geçişleri olan çok koyu kahverengine kadar karışık renkler ve beyaz hariç düz tüm renkler kabul edilir. Ayrıca beyaz desenlerinde kesinlikle olmaması gerekir. Göğüs, ayak parmaklarında küçük beyaz işaretler görülebilir, ancak bu renklerin varlığı bir kusur olarak sayılır ve istenmez. Dış kaplamanın tüyleri, samur renk deseniyle son bulan siyah uçlu renklere sahip olabilir. İlirya Çoban Köpeği, düz beyaz tüy rengi ve desen dışında renklere sahip olan sürü koruyucusu köpek ırklarından biridir.
Sıkça sorulan sorular
İlirya Çoban Köpeği’nin ortalama olarak yaşam süresi 11- 13 yıl arasında değişiklik göstermektedir.
İlirya Çoban Köpeği güçlü, kemikli, büyük, kaslı ve heybetli bir ırktır. İlirya Çoban Köpeği ortalama ağırlığı 30-45 kg, yüksekliği ise 55- 60 cm’dir. Erkek İlirya Çoban Köpeği ağırlık olarak 35 – 45 kg iken dişilerinki 30 – 40 kilogram arasında değiştiği görülür. Erkek İlirya Çoban Köpeği’nin dişisine kıyasla daha iri olduğu görülür.
İlirya Çoban Köpeğinin çift katmanlı, uzun ve kabarık tüyleri vardır. Yıl genelinde orta seviyede tüy dökmektedir. Ölü tüylerin toplanması, kürkünün daha bakımlı ve sağlıklı kalması için haftada iki veya üç kez fırçalanması ya da taranması gerekir. Mevsimler olarak yılda iki kez tüy dökme miktarında artış olabilir. Bu zaman diliminde tarama sıklığını arttırarak dökülen tüy miktarını en az seviyeye indirebilir ve dökülmesi kontrol altına alabilirsiniz.
Veterinerler ve köpek yetiştiricileri İlirya Çoban Köpeği için Royal Canin, Proplan, Acana, Hills, N&D, Gimdog, Purina, Felix, Brit Care gibi markaların yüksek kaliteli içeriğe sahip olan köpeklere özel üretilen köpek mamalarını, destekleyici gıda ürünlerini önermektedir. Köpeğiniz ihtiyacına, yaşına, alerjen durumuna ve cinsine uygun kaliteli hazır mamaları tercih etmelisiniz.
İlirya Çoban Köpeği hazır mamanın dışında sağlıklı ev yemekleri, meyve ve sebze de tüketebilir. Ancak insanların tükettiği sağlıklı olan her yiyeceği ya da meyve, sebzeyi yemek İlirya Çoban Köpeği için uygun değildir. Köpeğinizin neler yediğini ve evde tüketebileceği sağlıklı yiyeceklerin hangileri olduğunu bilmeniz gerekir. Özellikle pişmiş kemiklerden ve yüksek yağ içeren yiyeceklerden kaçınması, tüketmemesi gerekmektedir. İlirya Çoban Köpeği’nin beslenme düzeni ev yemekleri ve sadece insan gıdaları üzerine kurulmamalıdır. Sadece ev yemeklerini yemek İlirya Çoban Köpeği için yeterli değildir ve bu beslenme tarzına başvurmak doğru değildir. Sağlıklı beslenebilmesi için köpeğinizin yüksek kaliteli kuru veya yaş köpek mamalarını ölçülü şekilde tüketmesi gerekmektedir.
İlirya Çoban Köpeği gelişimini tamamladıktan sonra 18. ve 24. Aydan itibaren çiftleştirilesi önerilir. Dişi ve erkek İlirya Çoban Köpeği gelişim sürecine, kemik ve vücut sağlığına göre çiftleştirilme zamanı değişebilir. Sağlıklı İlirya Çoban Köpeği çiftleştirmesi hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak için köpeklerin çiftleştirilmesi adlı blog yazımızı inceleyebilirsiniz.
İlirya Çoban Köpeğinin çift katmanlı, uzun ve kabarık tüyleri yıl genelinde orta seviyede tüy dökmektedir. Tüylerinin orta seviyede dökülmesi, haftada 2-3 kez taranma ve fırçalanma ihtiyacının dışında kesilmesine ya da kısaltılmasına gerek olmaması ve çok sık yıkanmamaları bakım işlemlerini kolaylaştırmaktadır.
İlirya Çoban Köpek yavrusunun yaşına, cinsiyetine, sağlık durumu ve farklı unsurlara göre fiyatı değişiklik göstermektedir. İyi bir yetiştiriciden satın almanız/ sahiplenmeniz gereken yavru İlirya Çoban Köpeği’nin fiyatı ortalama 4.000 TL ile 8.000 TL arasında değişiklik gösterir. İlirya Çoban Köpeği bazı ülkelerde az bilindiği ve bakıldığı için bulunması daha zordur. Bu yüzden köpeklerin ilgi görmesi, kolay bulunan ırklar arasında olması ve daha farklı etkenler fiyatının artıp azalmasına neden olmaktadır.
Not: Petibom olarak bizler; bir köpek satın almaktansa sahiplenmenin daha değerli olduğu düşüncesindeyiz. Okurlarımızın barınaklardan ya da gönüllü sahiplendirme sitelerinden köpek almalarını ve sıcak yuvalarını onlara açmalarını diliyoruz. Özellikle de barınaklarda yardıma ve sıcak bir yuvaya ihtiyaç duyan birçok köpek bulunuyor. Satın almak yerine sahiplenerek sizler de onları mutlu edebilirsiniz.
İlirya Çoban Köpeği tek bir doğum sırasında ortalama olarak 3 ila 5 arasında yavru dünyaya getirmektedir. Dişilerin bazı durumlarda ortalamanın altında yavru doğurması mümkündür. İlirya Çoban ırkının hamilelik ve doğum sürecinde sağlıklı yavrular dünyaya getirmesi yılda bir kere çiftleştirilmesi ve hamile kalmaması önerilir. Sağlık durumu, yaşı, gelişimi, hamilelik süreci, geçmiş doğumları ve çiftleştiği köpeğinin sperm kalitesi İlirya Çoban Köpeğinin doğurduğu yavru sayısında değişikliğe neden olabilir.
İlirya Çoban Köpeği’nin kürk rengi kahverengi, açık kahverengi, gri, siyah ve krem rengine geniş bir seçeneğe sahiptir. Ancak en yaygın görülen kürk rengi demir grisi, kahverengi ve siyahtır. Beyazdan siyaha geçişleri olan çok koyu kahverengine kadar karışık renkler ve beyaz hariç düz tüm renkler kabul edilir. Ayrıca beyaz desenlerinde kesinlikle olmaması gerekir. Göğüs, ayak parmaklarında küçük beyaz işaretler görülebilir, ancak bu renklerin varlığı bir kusur olarak sayılır ve istenmez. Dış kaplamanın tüyleri, samur renk deseniyle son bulan siyah uçlu renklere sahip olabilir. İlirya Çoban Köpeği, düz beyaz tüy rengi ve desen dışında renklere sahip olan sürü koruyucusu köpek ırklarından biridir.
Yorum & Görüşünüzü Bildirin.
Yorumlar